Ortadoğu’da farklı bölgelerde devam eden çatışmalar ve özellikle Suriye’de 2011 yılından beri devam eden iç savaş, bölgedeki kültürel, bilimsel ve akademik mirasın ciddi boyutlarda zarar görmesine, hatta bir kısmının yok olmasına neden olmuştur. UNESCO’nun kısaca Lahey Sözleşmesi olarak bilinen ve 1954 tarihinde imzalanan Silahlı Çatışma Durumunda Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, UNESCO’nun 1970 tarihli Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması İçin Alınacak Tedbirlerle İlgili Sözleşmesi, 1972 yılında Kabul edilen UNESCO’nun Dünya Doğal ve Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, 2003 tarihinde kabul edilen UNESCO’nun Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, taraf ülkelere çatışma durumlarında kültürel mirasın korunması için çaba sarf etmelerini ve sorumluluk almalarını söylemektedir.

Lahey Sözleşmesi olarak bilinen UNESCO’nun 14 Mayıs 1954 tarihli Silahlı Çatışma Durumunda Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’ne ve diğer birçok başka uluslararası sözleşmeye taraf olmak kültürel mirasın korunma ve gelecek kuşaklara aktarımı konusunda açık bir iradeyi içerir. Bu aktarımın başlıca araçları şüphesiz ülkenin eğitim kurumları ve kütüphaneleridir. Bilimsel ve akademik birikimin üretildiği ve korunduğu bu yerlerin tahrip edilmesi, kültürel miras olarak kabul edilen varlıklıların kendilerinin tahrip edilmesi kadar yıkıcı sonuçlar doğurabilmektedir. Nitekim Uluslararası Ceza Mahkemesi Roma Statüsü’nün 8. maddesine göre “Askeri amaçlı olmaması koşuluyla din, eğitim, sanat, bilim veya yardım amaçlarıyla kullanılan binalara, tarihi eserlere (…) kasten saldırı düzenlenmesi” savaş suçu olarak kabul edilmektedir. Öte yandan, saldırıya uğrayan bu kurumlardaki görevlilerin ve bilim insanlarının göç etmek zorunda bırakılmaları sadece bölgenin değil tüm insanlığın ortak kültürel ve bilimsel mirasında telafisi zor kayıplara yol açmaktadır. Devletlerin, uluslararası kamuoyunun ve sivil toplumun söz konusu kayıpları en aza indirmek ve telafi etmek amacıyla somut projeler gerçekleştirmesi, sadece mevcut kuşakların değil gelecek kuşakların da ortak yararı bakımından hayati önem taşımaktadır.

 

Ortadoğu ve Bilim Merkezleri

Ortadoğu’da çatışmaların yaşandığı pek çok ülkede eğitim ve araştırma merkezlerinin altyapıları büyük zarar görmüştür. Geniş anlamıyla Ortadoğu coğrafyası dünyada bilim ve eğitimin uzun yıllar boyunca önemli merkezlerinden biri olmuştur. Yapılan çalışmalar asırlardır bu coğrafyada dünyada bilimin ve teknolojinin gelişmesine öncülük etmiştir.

Bugün tarihte bilime katkılarını konuştuğumuz, müzelerde sergilediğimiz, derslerde anlattığımız kurumların mirasçıları aynı iddiayı sürdürmekten çok uzakta, hayatta kalma mücadelesi vermekteler. Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da bitmeyen savaş ve çatışmalar tüm akademik yapıların ve bilim tarihinin izlerinin silinmesine neden oluyor. Oysa kaybolan yalnızca Ortadoğu’nun mirası değil, dünyanın mirasıdır. Bu mirası canlandırmak ve yeniden hayata geçirmek ise tüm bölge insanları ve uluslararası toplumun temel önceliği ve görevi olmalıdır.

Harap Olan Bilim Merkezleri

Halep

Yüzyıllardır bir çok bilim merkezine ev sahipliği yapmış, birçok medeniyetin buluşma noktası olmuş kadim bir şehirdir Halep. Ne yazık ki artık bütün o külliyeleri, medreseleri, kütüphaneleri ve daha pek çok tarihi ve sosyal yapıları ile dünya mirası listesinde yer alan ...

02.10.2018
Detay

Halep Emevi Külliyesi ve Kütüphanesi - Halep

Halep Emevi Külliyesi ve Kütüphanesi kent merkezinde bulunur. Külliyede kıymetli edebi eserler ve dersliklerin bulunduğu medrese de yer alır. Yapının ilk inşası Emevi dönemine kadar gitmektedir. Ancak yapı zaman içinde birçok defa onarım geçirmiş ve bugünkü halini almıştır. Halep ve ...

25.09.2018
Detay

Bağdat Ulusal Kütüphanesi - Bağdat

2003 yılında Bağdat'ın ele geçirilmesinden sonra Bağdat’ta pek çok kütüphane bilinçli bir şekilde peş peşe ateşe verildi. Bu kütüphaneler arasında Ulusal Kütüphane, Diyanet İşleri Bakanlığı’na ait Kur’anlar Kütüphanesi,  Evkaf Kütüphanesi, Muntasiriye Üniversitesi Kütüphanesi ve Ulusal Arşiv de vardı.  Bu ...

25.09.2018
Detay

Musul Üniversite Kütüphanesi - Musul

  DAEŞ, Musul Kütüphanesini askeri kışla ve militanları için eğitim kampı olarak kullanmıştı. Bu süreçte üniversite kütüphanelerinde bulunan 80 milyondan fazla kitap ve elektronik belge yok edildi. Üniversitede bulunan ve Ortadoğu'daki en büyük matbaa da, kütüphanelerle beraber havaya uçurularak kullanılamaz hale getirilmişti. Birçok fakülte binası yerle bir olmuş veya yıkılmış ...

25.09.2018
Detay

Musul Müzesi Kütüphanesi - Musul

2014 Haziran’da Musul’u ele geçiren IŞİD terör örgütünün ilk hedeflerinden birisi olan Musul Müzesi ve Kütüphanesi dünya mirasında önemli bir yer tutmaktaydı.     İslamiyetin ilk yıllarından itibaren el yazısıyla yazılan yüzlerce kitap, teröristler tarafından yakıldı. İslam medeniyetinin önemli merkezlerinden biri olan ve yıllarca ...

25.09.2018
Detay

Yunus Nebi Külliyesi ve Kütüphanesi - Musul

Yüzlerce yıllık Yunus Nebi külliyesinde önemli eserlerin bulunduğu kütüphaneler ve aynı zamanda dersliklerin bulunduğu medrese yer almaktaydı. Külliye döneminin önemli ilim merkezlerinden biriydi. Yerleşke Musul'da yer alan önemli Selçuklu dönemi eserlerindendir. Yapım yılları 1108-1113 olarak kabul edilmeltedir. Musul'da eski Ninova'da ...

17.09.2018
Detay

Ayakta Kalan / Kalmaya Çalışan Bilim Merkezleri

Yemen

Romalı coğrafyacılar tarafından bir zamanlar  “Mutlu Arabistan” olarak adlandırılan Yemen bugün o mutlu günlerinden çok uzakta. Ülkede 2014 yılı sonlarında başlayan çatışmalar 10 binlerce Yemenlinin ölümüne neden olan bir iç savaş halini almıştır. Çatışmalar sırasında okullar, hastaneler, Pazar yerleri ...

09.10.2018
Detay

Abdulkadir Geylani Külliyesi ve Kütüphanesi - Bağdat

Bağdat şehir merkezinde bulunan külliye yüzlerce yıldır kütüphanesi ve edebi eserleri ile bir ilim merkezi konumunda. Günümüzde daha çok Abdülkadir Geylani Türbesi ile anılmakla birlikte döneminin bilim merkezi olduğundan pek çok edebi esere de ev sahipliği yapmaktadır. 1165 yılında yapılan yerleşke ...

25.09.2018
Detay

Muntansıriye Medresesi ve Üniversitesi - Bağdat

Döneminin üniversitesi konumunda olan Muntasiriye Medresesi Bağdat'ta Dicle kenarında yer alır. Halife Mustansır tarafından 1233 yılında inşa ettirilmiştir. Hem Osmanlı Dönemi'nde hem de Irak Cumhuriyeti zamanında defalarca onarılmıştır. Pek çok edebi ve el yazması esere ev sahipliği yapmaktadır. Giriş eyvanının ...

25.09.2018
Detay

Musa Kasım Medresesi ve Kütüphanesi - Bağdat

Bağdat’ın batı yakasında bulunan ve Kâzımeyn adıyla anılan külliye, Mûsâ el-Kâzım ile (ö. 183/799) torunu Muhammed el-Cevâd’ın (ö. 220/835) mezarları etrafında gelişmiş ve semte adını vermiştir. Mûsâ Kâzım Külliyesi, ortasında türbe ve caminin yer aldığı geniş bir avlunun etrafında sıralanan ...

25.09.2018
Detay

Halep Üniversitesi - Halep

Yüzyıllardır bir çok bilim merkezine ev sahipliği yapmış, birçok medeniyetin buluşma noktası olmuş kadim bir şehirdir Halep. Ne yazık ki artık bütün o külliyeleri, medreseleri, kütüphaneleri ve daha pek çok tarihi ve sosyal yapıları ile dünya mirası listesinde yer alan ...

25.09.2018
Detay

Harap Olan Diğer Eğitim Merkezleri

Halep

Anaokulları ve ilkokullar başta olmak üzere birçok harap olmuş eğitim merkezi vardır. Bazıları aşağıda listelenmiştir: Al-Kefah School, severely damaged, February 10, 2015 Al-Nahda Ash-Shara'iya, moderately damaged, August 11, 2014 Al-Mamoun, moderately damaged, February 6, 2015 Al-Madrasa As-San'aiya Al-Khamisa, severely damaged, August 8, 2014 Al-Fardos, ...

24.10.2018
Detay

Şam

Savaş ve düzensizlikler tarihi ve kültürel pek çok mirasın yok olmasına neden oldu. Ayrıca anaokullarından üniversitelere kadar tahrip edilen eğitim ve öğretim merkezlerin yüzlerce çocuk ve gencin mezarı olurken yaşayanlarında zihinlerinde kalıcı izler bıraktı.             ...

05.10.2018
Detay